Hào khí Đông A là gì? Ý nghĩa trong bài thơ “Tỏ Lòng”

0
Tìm hiểu về hào khí Đông A
Tìm hiểu về hào khí Đông A
Hào khí Đông A là gì? Ý nghĩa trong bài thơ “Tỏ Lòng”
5 (100%) 1 vote

Hào khí Đông A của nhà Trần mạnh mẽ, oai hùng và hào sảng giúp đánh thắng được quân Mông Nguyên 3 lần. Vậy hào khí Đông A là gì? Ý nghĩa của hào khí này trong bài thơ Tỏ Lòng là gì? Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết qua những thông tin ở trong bài viết này nhé!

Hào khí Đông A là gì?

Để tìm hiểu nghĩa của hào khí Đông A là gì được chi tiết nhất, chúng ta sẽ phân tích ý nghĩa của từng từ cụ thể như sau:

  • Hào khí: Là chí khí mạnh mẽ và hào hùng.
  • Đông A: Theo lối chiết tự, thì họ Trần (chữ Hán: 陳) còn được gọi ẩn dụ là Đông A. Do chữ Trần 陳 được ghép bởi hai thành phần chính là Đông (東) và A (阿).
Tìm hiểu về hào khí Đông A
Tìm hiểu về hào khí Đông A

Theo đó, khi nhà Trần đã giành chiến thắng trong ba cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông Nguyên, khí thế chiến đấu của quân và dân nhà Trần được gọi là “hào khí Đông A”.

Vậy nên, chúng ta có thể hiểu hào khí Đông A là hào khí nhà Trần, là câu nói được sử dụng để chỉ chí khí mạnh mẽ, oai hùng và hào sảng của thời Trần. Đây là thời kì có những chiến công vang dội, lẫy lừng khi cả ba lần đều đánh tan được quân xâm lược Mông Nguyên.

Hào khí Đông A chính là sản phẩm của một thời đại vàng son trong lịch sử với khí thế chiến đấu hào hùng; là kết tinh của sức mạnh toàn dân, bùng lên sức mạnh dân tộc tự lập tự cường và ý chí quyết chiến quyết thắng của quân và dân ta.

Như vậy, những biểu hiện của hào khí Đông A chính là tinh thần tự lập, tự cường, lòng yêu nước nồng nàn, khát vọng lập công giúp nước và ý chí quyết chiến quyết thắng trước mọi kẻ thù.

Bối cảnh lịch sử ra đời của hào khí Đông A

Qua những thông tin trên, các bạn đã phần nào hiểu rõ được hào khí Đông A là gì rồi. Tiếp theo, trong phần này chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về bối cảnh lịch sử ra đời của nó.

Bối cảnh lịch sử ra đời của hào khí Đông A
Bối cảnh lịch sử ra đời của hào khí Đông A

Những năm tháng cuối cùng thời nhà Lý, Lý Huệ Tông không sinh được con trai nên đã lập Lý Chiêu Hoàng lên làm thái tử và truyền ngôi hoàng đế. Nhưng Lý Chiêu Hoàng chỉ ngồi trên ngai vàng hai năm rồi nhường ngôi lại cho chồng là Trần Cảnh.

Dưới sự sắp xếp của thái sư Trần Thủ Độ, Trần Cảnh (Trần Thái Tông) đã trở thành vị hoàng đế đầu tiên của nhà Trần, mở ra 1 trang sử mới trong lịch sử Đại Việt. Có thể nói, đây là 1 trong những triều đại lớn mạnh và phát triển rực rỡ nhất trong lịch sử phong kiến của Việt Nam.

Trong 175 năm trị vì, nhà Trần đã có được rất nhiều thành công về văn hóa, tôn giáo và quân sự. Nhưng điểm sáng nhất chính là việc lãnh đạo nhân dân ta đánh bại quân xâm lược Nguyên Mông đến tận 3 lần (vào năm 1258, 1285 và 1288). Cũng từ đây mà câu nói “Hào khí Đông A” đã ra đời.

Ý nghĩa của Hào khí Đông A

Ý nghĩa của Hào khí Đông A là gì? Trên thực tế, chúng ta có thể hiểu rằng Hào khí Đông A chính là hào khí nhà Trần. Câu nói này được xuất phát từ 2 lý do sau đây.

Đầu tiên là được hiểu theo lối chiết tự, chữ Trần (陳) được ghép từ 2 chữ Đông (東) và chữ A (阿) nên có thể đọc là Đông A. 

Thứ 2 là theo đánh giá của các nhà nghiên cứu lịch sử, nhà Trần là triều đại phong kiến đầu tiên trong lịch sử của Việt Nam có thể tạo ra được sự đồng tâm, nhất chí từ trên xuống dưới, từ quân cho đến dân, từ già đến trẻ hay từ trai cho đến gái. Lần đầu tiên, tất cả con dân Đại Việt cùng đồng lòng vì nghĩa lớn, với tinh thần quyết tử để chống lại giặc ngoại xâm. Tuy đứng trước kẻ địch cường mãnh, nhưng Đại Việt ta vẫn thể hiện được tinh thần tự lập tự cường và lòng yêu nước vô bờ bến.

Trong Hịch tướng sĩ, Trần Quốc Tuấn đã viết rằng: “Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa. Chỉ giận là chưa thể xẻ thịt, lột da, ăn gan, uống máu quân thù. Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa thì ta cũng cam lòng.” Câu nói này đã cho chúng ta thấy được sự phẫn nộ, căm tức quân giặc cùng ý chí quyết chiến quyết thắng không gì có thể lay chuyển được. 

Ý nghĩa của hào khí Đông A
Ý nghĩa của hào khí Đông A

Hay câu trả lời cứng rắn của ông khi được vua Trần Thánh Tông hỏi trong cuộc kháng chiến lần 2: “Bệ hạ hãy chém đầu tôi trước rồi hàng”. Tinh thần ấy cũng chính là biểu trưng rõ nhất cho hào khí Đông A, hào khí lịch sử giúp cho quân dân nhà Trần 3 lần chiến thắng không tưởng trước quân Nguyên Mông. 

Không những vậy mà trước khi mất, Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn còn để lại quốc sách giữ nước cho vua Trần Anh Tông như sau: “Vua tôi đồng tâm, anh em hòa mục, cả nước góp sức, giặc phải bị bắt. Nên khoan thư sức dân để làm kế sâu rễ bền gốc, đó mới là thượng sách giữ nước”. Đây chính là tinh thần trung quân ái quốc của Trần Hưng Đạo.

Năm 1284, nước ta phải đối mặt với sức ép từ hơn 50 vạn quân Nguyên Mông, chúng vẫn muốn xâm lược nước ta thêm 1 lần nữa. Đứng trước nguy cơ đó, Thượng hoàng Trần Thánh Tông đã triệu cuộc họp các phụ lão trong cả nước về điện Diên Hồng để hỏi kế sách nên chủ hòa hay chủ chiến.

Theo Đại Việt Sử Ký toàn thư quyển 5, kỷ nhà Trần: “Thượng hoàng đã triệu phụ lão trong nước họp ở thềm điện Diên Hồng, ban yến và hỏi về kế đánh giặc. Các phụ lão điều nói “ĐÁNH”, muôn người cùng hô một tiếng đều như bật ra từ một cửa miệng”.

Các bô lão đó là những người được nhà Vua rất trọng vọng, kính nể. Họ ở khắp nơi trong nước và chính họ cũng nêu lên ý kiến của nhân dân. Nhà sử học Ngô Sĩ Liên cũng đã từng viết:

Giặc Hồ vào cướp nước là nạn lớn nhất của nước ta lúc này. Hai vua hiệp mưu, bầy tôi họp bàn há lại không tìm được kế sách gì chống lại giặc mà phải đợi đến lúc ban yến hỏi kế ở các phụ lão hay sao? Là vì Thánh Tông muốn làm thế để dò xét được lòng thành ủng hộ của dân chúng, để dân chúng nghe theo lời dụ hỏi và cảm kích hăng hái lên thôi. Đó là giữ được cái nghĩa của người xưa, nuôi người già để xin chỉ lời hay”.

Tóm lại, hào khí Đông A không chỉ ở nét chữ, lỗi chiết tự mà còn là tinh thần bất khuất, dũng cảm và quyết chiến quyết thắng của toàn thể dân, dân nhà Trần. Với họ, đầu có thể rơi, máu có thể chảy nhưng nhất quyết không thể làm một người mất nước. Thậm chí có những người như Trần Quốc Tuấn, vì ích nước mà sẵn sàng gạt đi thù nhà.

Hào khí Đông A trong bài thơ Tỏ Lòng của tác giả Phạm Ngũ Lão

Sau khi tìm hiểu “Thế nào là hào khí Đông A? Lịch sử ra đời và ý nghĩa của hòa khí này như nào?” ở bên trên, chúng ta sẽ cùng phân tích bài thơ Tỏ Lòng của Phạm Ngũ Lão để thấy được hào khí này hào hùng như nào nhé!

Hào khí Đông A thể hiện trong bài thơ Tỏ Lòng
Hào khí Đông A thể hiện trong bài thơ Tỏ Lòng

Hào khí Đông A trong văn học thời Trần được thể hiện rõ nhất qua bài thơ “Tỏ lòng” hay “Thuật hoài” của danh tướng Phạm Ngũ Lão. Niềm tự hào của chí nam nhi và khát vọng lập công khi Tổ quốc bị xâm lăng đều được thể hiện rõ nhất qua từng câu thơ. 

Bài thơ “Tỏ lòng” được sáng tác vào năm 1282 khi quân Mông Nguyên lấy cớ mượn đường để đánh Chiêm Thành nhưng thực chất lại là xâm lược nước ta. Trước tình hình đó, vua Trần đã mở ngay hội nghị Bình Than (sông Lục Đầu) để bàn kế sách đánh giặc. Khi đó, Phạm Ngũ Lão cùng một số vị tướng sĩ được cử đến vùng biên ải ở phía Bắc để trấn giữ đất nước. Hoàn cảnh lịch sử ra đời của tác phẩm mang đậm tính thời đại, thể hiện âm vang hào khí. 

Trước hết, hào khí Đông A trong Tỏ Lòng được thể hiện qua tư thế hành động của nam nhân Đại Việt: 

Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu

(Múa giáo non sông trải mấy thu) 

Phạm Ngũ Lão đã tái hiện rõ nét không khí của đoàn quân Sát Thát ra trận trong khí thế hùng dũng và điệu nghệ “Hoành sóc – múa giáo”. Binh lính thời nhà Trần đã sử dụng cây giáo thuần thục đến mức trở thành nghệ thuật. Hơn nữa, hình ảnh ấy còn được đặt giữa không gian rộng lớn “giang sơn” và thời gian “kháp kỷ thu” như càng khẳng định hơn về khí thế sức mạnh của đội quân đã kết tinh từ ngàn năm giữa đất trời rộng lớn. 

Tiếp theo, hào khí Đông A được thể qua khí thế xung trận của quân đội thời Trần.

Tam quân tì hổ khí thôn ngưu

‘Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu’

Quân đội nhà Trần như mang khí thế của mãnh thú săn mồi, hình ảnh lực lượng giữa ta với quân địch tương quan như giữa loài hổ và trâu mộng. Quân ta giống như chúa tể sơn lâm có dũng có mưu, còn quân địch như một con trâu mộng có sức khỏe nhưng không có khôn. Quân ta hoàn toàn có thể áp đảo bởi khí thế nuốt chửng được cả con trâu lớn. Hình ảnh ẩn dụ này đã khiến cho người ta nghĩ đến câu thơ của Trương Hán Siêu:

Thuyền bè muôn đội

Tinh kỳ phấp phới

Tỳ hổ ba quân, giáo gươm sáng chói

Phân tích hào khí Đông A qua từng câu thơ trong bài Tỏ Lòng
Phân tích hào khí Đông A qua từng câu thơ trong bài Tỏ Lòng

Hào khí Đông A trong bài thơ Tỏ lòng còn được thể hiện bởi sự khát vọng độc lập, mong lập công danh để cứu nước cứu đời và tinh thần trách nhiệm của một đấng nam nhi đối với giang sơn xã tắc.

Nam nhi vị liễu công danh trái

Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu

(Công danh nam tử còn vương nợ

Luống thẹn tai nghe thuyết Vũ Hầu)

Hai câu thơ trên cho thấy Phạm Ngũ Lão đã bàn tới lý tưởng của nam nhi để khẳng định nghĩa vụ cống hiến cho Tổ quốc. Vị danh tướng này đã mượn một chữ “thẹn” để nói lên nỗi lòng chưa thể thỏa mãn được chí làm trai và chưa trả được món nợ lớn cho dân tộc.

Bài thơ “Tỏ lòng” của Phạm Ngũ Lão đã thể hiện rất thành công hào khí Đông A lừng lẫy một thời. Bài thơ mang đậm sắc màu của sự anh dũng hào hùng, mang theo nguồn hào khí Đông A đi từ cuộc sống đời thực vào trang giấy. Đưa người đọc sống lại thời đại lịch sử rực rỡ đã qua, khiến chúng ta phải suy ngẫm về bổn phận và trách nhiệm của bản thân đối với đất nước trong thời điểm hiện tại.

Có thể bạn quan tâm:

Hy vọng bài viết này mang đến những kiến thức hữu ích để các bạn có thể hiểu rõ được hào khí Đông A là gì? Và áp dụng vào phân tích hào khí này trong bài thơ tỏ lòng được hay. Nếu có thắc mắc gì về nội dung bài viết, các bạn hãy bình luận ở bên dưới để nhận được lời giải đáp chi tiết nhất.