Tham sân si là 3 thứ kịch độc luôn tồn tại trong tâm trí của mỗi người. Nếu không thể chế ngự và buông bỏ thì cuộc sống sẽ gặp phải nhiều khổ đau. Vậy tham sân si là gì? Chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu các thông tin hữu ích trong bài viết này để hiểu rõ hơn và biết cách buông bỏ nó nhé!
Nội dung chính
Tham sân si là gì?
Trong thế giới quan của Đạo Phật thì Tham Sân Si được coi là Tam độc, một thuật ngữ dùng để chỉ 3 trạng thái tinh thần cực kì có hại của chúng sinh. Đây chính là khởi nguồn cho những khổ đau và nỗi bất hạnh của con người. Bởi Tham Sân Si là căn nguyên tạo nên các nghiệp ác, nghiệp lực tồn tại ở dưới dạng tiền định khiến cho tâm thức bị trói buộc.
Cuộc đời tham Sân Si chính là sự ham muốn thái quá, một cơn giận dữ hay sự nóng nảy, là sự hận thù hay không vừa ý không hài lòng, là sự u tối, không biết suy xét thiệt hơn, tốt xấu hay phải trái.
Tham sân si trong phật giáo
Để các bạn có thể hiểu rõ tham sân si có nghĩa là gì trong Phật Giáo, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu chi tiết về nghĩa của từng từ. Hãy cùng theo dõi thông tin ở dưới đây nhé!
Tham là gì?
Trước hết chúng ta cần phải khẳng định rằng, tham không phải là bản chất của con người. Bởi nhân chi sơ, tính bản thiện mà tham lại là những ham muốn, đam mê, si mê và thậm chí là cuồng một điều gì đó. Nó chính là sự mong muốn cao độ được xuất phát từ 5 nhu cầu cơ bản của con người gồm tài, sắc, danh, thực, thụy.
Có 3 loại hình Tham như sau:
- Tham tài vật, tức là lòng tham về những vật chất như tiền tài, nhà cửa, xe cộ hay đất đai,…
- Tham sắc dục là lòng tham về thân thể như tham sắc đẹp và ham muốn thân thể.
- Tham danh vọng là lòng tham về quyền lực, sự nổi tiếng, danh vị và chỗ đứng trong xã hội.
- Bản chất của lòng tham chính là sinh ra và lớn dần lên cùng theo năm tháng, người xưa có câu “Lòng tham không đáy” là vì vậy.
Sân là gì?
Mọi người thường hay nghe câu giận quá mất khôn, đó chính là Sân. Sân là sự giận dữ vượt ra khỏi tầm kiểm soát, sự nóng giận, suy nghĩ ghi thù, hận khi không vừa lòng, hợp ý với những việc làm và lời nói của người khác với mình.
Nếu khởi nguồn của Tham là từ nhu cầu và mong muốn thì Sân lại bắt nguồn từ lòng yêu thích. Khi người khác có lời nói và hành động liên quan trực tiếp tới sở thích nhưng lại không phải là mong muốn thì ý thích của ta sẽ sinh ra giận giữ, bất bình và lòng oán ghét.
Ví dụ như trong câu chuyện, nếu người ta chê bai một ai đó không phải là chúng ta thì chúng ta sẽ không giận dữ, khó chịu. Điều này tức là “vô sân” nhưng nếu ai đó khiển trách và bình phẩm về chúng ta hoặc người nhà thì chúng ta sẽ không vui, khó chịu và tức giận.
Sân – giận dữ, nóng giận không chỉ gây tổn hại tới tim mạch mà còn khiến cho tâm trí của ta u mê, bất ngộ. Không tỉnh táo để có thể phân biệt được đúng sai, phải trái, nên hay không nên làm và dễ sinh lòng oán thù với người khác để từ đó gieo nghiệp ác.
Si là gì?
Si chính là sự ngu dốt, tầm nhìn hạn hẹp cùng đầu óc thiếu minh mẫn, suy nghĩ và hành động gần như bằng cảm tính, không dùng đến lý tính, không phân biệt đúng sai, phải trái hay thiệt hơn mặt khác còn rất bảo thủ, cố chấp và lạc hậu trong suy nghĩ.
Si được biểu hiện ở rất nhiều khía cạnh khác nhau từ tâm tưởng, hành động của bản thân cho đến cách nhìn, cách nghĩ về người khác và thế gian. Một cách chung nhất thì Si được chia thành 3 loại như sau:
- Mất đi khả năng nhận biết về thấu hiểu các đạo lý làm người, đạo đức cùng quy chuẩn chung của xã hội.
- Mất đi khả năng nhận biết về bản chất của mọi chuyện là tốt hay xấu, đúng hay sai hoặc phù hợp hay chưa phù hợp.
- Mất đi khả năng tự soi xét, nhận diện về tâm trí và bản thân mình. Nói một cách khác là chỉ biết đến bản thân mình trong tâm thức cho rằng mình là nhất.
Trong Phật giáo, Tam Độc gồm Tham – Sân – Si thường đi kèm với nhau. Lòng tham, sự đố kị chính là khởi nguồn để những bản tính xấu xa của con người nảy sinh ra các suy nghĩ, hành động không tốt dẫn đến gieo nghiệp ác.
Tại sao cần phải buông bỏ tham sân si?
Như trên đã phân tích ở bên trên, tâm tham sân si chính là Tam Độc nằm trong lục dục của con người. Đây chính là nơi bắt nguồn của các bản tính xấu xa ở con người, cũng là nguồn cơn của mọi sự đau khổ, phiền não và bất hạnh mà chúng sinh đã phải gánh chịu trong kiếp nhân sinh.
Luận giải về điều này, chúng ta có thể hiểu cụ thể như sau:
Trải qua những bể dâu của cuộc đời thì lòng tham của con người mới nảy sinh và ngày càng lớn dần lên theo năm tháng. Khi phát sinh ra lòng tham, chúng sinh thường hay sân, si dẫn đến những ý nghĩ và hành động sai trái với những người ở xung quanh. Cũng chính từ đây, để có được những điều mà mình mong muốn và thèm khát, chúng sinh sẽ làm ra những điều ác để thỏa mãn chính mong ước của mình.
Ví dụ, thấy người khác có của cải, giàu có và nhiều tiền tài hơn. Nếu không tự mình có được bằng chính sức lao động và không kiềm chế được lòng thăm thì ắt sẽ nảy sinh ra ý nghĩ cưỡng đoạt, dùng mọi cách để chiếm lấy và làm điều ác hại người để biến cái của họ thành cái của mình. Người vì muốn giàu có mà không từ thủ đoạn để đạt được, nhưng đến khi có được thì lại bo bo giữ gìn, lúc nào cũng ưu tư sợ mất nên cuộc sống không vui vẻ, tự tại.
Như vậy, lòng tham càng lớn thì càng dễ dẫn tới những hành động và ý nghĩ sai trái. Làm hại người cũng chính là tự hại mình, gieo nghiệp ác thì sau sẽ hưởng quả báo ác. Cho nên người đời hay có câu “Tham thì thâm”, tức là càng tham thì phúc đức càng tiêu tán.
Sân là sự nóng giận mà khi giận dữ thì người chịu tác động xấu đầu tiên là chính chúng ta. Bản thân mình tự khiến cho tim mạch bị tổn hại, gan thận thương tổn và máu lên dễ bị đột quỵ. Nóng giận sẽ chỉ khiến cho sự việc càng đi xa hơn theo chiều hướng tiêu cực mà không giải quyết được vấn đề. Thậm chí còn làm cho vấn đề trở nên phức tạp và tồi tệ hơn, ấy là tự hại mình hại người mà dù không hại tới người thì cũng sẽ tự chuốc lấy thiệt thòi về phần mình.
Người nào không nổi sân hận thì tâm cũng không khổ não, không phải tranh giành, giằng xé và có thể đạt tới trạng thái nhu hòa ngay thẳng. Tâm từ bi là căn nguyên để gieo hạt thiện lành và sau này nhận về quả ngọt trái thơm.
Còn si mê, vô minh ngu dốt, chỉ dùng cảm tính để nhận biết và đánh giá về người khác, việc khác mà không hiểu bản chất của người đó. Việc đó rất dễ bị cám dỗ, dễ mắc sai lầm bởi không đủ sự tỉnh táo để đưa ra hành động phù hợp hay sai trái. Ấy chính là khởi nguồn cho mọi đau khổ và bất hạnh trong hiện kiếp và là nhân cho quả báo không mấy tốt đẹp ở các kiếp sau. Thậm chí là hàng trăm, hàng ngàn kiếp sau đó nữa.
Như vậy, muốn thiện thì trước hết chúng ta cần phải khắc chế hoặc diệt trừ lòng tham. Không tham muốn cái của người khác, không để mình biến thành nạn nhân của lòng tham vô đáy. Muốn được phúc thì trước tiên cần phải biết đủ, không nên sân si với người, với đời.
Cách bỏ tham sân si hiệu quả
Tham Sân Si vốn không phải là bản chất của con người cũng giống như nhân quả nghiệp báo. Chúng ta có thể biến chuyển tùy thuộc vào hành động của bản thân mỗi người trong cõi nhân sinh.
Để khắc chế và diệt trừ Tam độc, chúng ta cần phải:
- Trước hết, mọi sự khổ đau và tham sân si đều từ vô minh mà ra. Không có trí tuệ, tri thức thì sẽ không có khả năng nhận biết đúng sai và phải trái, không đủ tỉnh táo để đánh giá được mọi vật, mọi việc. Cho nên, mỗi người cần phải học hỏi, trau dồi tri thức để có được một trí óc thông tuệ.
- Chúng ta luôn phải ghi nhớ rằng, mọi sự thiện ác cũng đều có quả báo cả. Gieo nhân nào ắt sẽ gặt quả ấy, không gieo thì không gặt cho nên khi đứng trước các cám dỗ, các bạn phải thật tỉnh táo để nhận biết và từ chối nó. Không nên để lòng tham có cơ hội nổi lên mới không dẫn đến các việc làm sai trái, không gieo các ác nghiệp và sau này mới được hưởng quả báo phước lành.
- Hận sinh ra cũng vì chỉ biết tới mình, chỉ thích bản thân mình. Cho nên để khắc chế lòng Sân thì khi sân hận nổi lên, chúng ta cần phải chế ngự, phân tích những điều mà người khác đang nói, đang làm có đúng không. Từ đó, các bạn có thể tiết chế cảm xúc và không trở thành nạn nhân của các cơn thịnh nộ. Không có nóng giận thì sẽ không hại thân thể, không có giận dữ thì sẽ không có lòng thù ghét và không dẫn tới ghen tức, đố kị hay không hại người thiệt thân.
- Cuối cùng, để khắc chế được Tham Sân Si thì chúng sinh cần phải biết đủ và hiểu rõ:
- Biết đủ có nghĩa là hài lòng với những gì mà mình có hoặc những cái mà mình có thể đạt được bằng trí tuệ, sức lực của bản thân. Không tham lam đến cái của người khác, không so sánh mình với người mà cũng không nghĩ bản thân mình là nhất, mình hơn người và mình phải thắng cuộc.
- Hiểu rõ về nhân sinh, nhân quả và quy luật tự nhiên của vũ trụ. Không có vật gì có thể tồn tại được vĩnh hằng ở trên đời, tất cả đều bị chi phối bởi 1 định luật vô thường nên hãy sống tốt ở kiếp này, luôn nghĩ thiện để làm lành, không gieo nghiệp ác để được sống an yên hay hưởng phước. Hiểu được những điều đó thì ắt khắc chế và diệt trừ được Tam Độc.
Có thể bạn quan tâm:
>> Hào sảng là gì? Cách nhận biết người có đức tính hào sảng
Hy vọng bài viết mang đến những thông tin hữu ích để các bạn có thể hiểu rõ thế nào là tham sân si để khắc chế thành công những tật xấu này. Nếu còn vấn đề gì chưa hiểu về nội dung của bài viết, các bạn hãy bình luận ở bên dưới để nhận được câu trả lời.
