Thiết quân luật là gì? Hiểu rõ về lệnh thiết quân luật

Thiết quân luật là một biện pháp quản lý nhà nước đặc biệt có thời hạn quản lý nhất định. Tuy nhiên, rất ít người hiểu về lệnh này khi được ban ra. Vậy thiết quân luật là gì? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết các thông tin về biện pháp quản lý này trong bài viết này nhé!

Thiết quân luật là gì?

Thiết quân luật là sự áp đặt kiểm soát bằng quân sự trực tiếp đối với các chức năng dân sự thông thường hoặc đình chỉ luật dân sự của chính phủ cũ. Đặc biệt là dùng để đối phó với tình trạng khẩn cấp tạm thời khi lực lượng dân sự bị áp đảo hoặc trong một lãnh thổ đang bị chiếm đóng.

Nguyên nhân và tình huống áp dụng

Sau khi tìm hiểu thiết quân luật là gì ở bên trên, chắc chắn các bạn cũng thắc mắc không biết nó thường được áp dụng trong những tình huống nào. Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu vấn đề này ở bên dưới đây.

Thiết quân luật thường sẽ được áp dụng tạm thời khi chính quyền dân sự không hoạt động hiệu quả (ví dụ như trong việc duy trì trật tự và an ninh, cung cấp các dịch vụ thiết yếu). Trong trường hợp lệnh thiết quân luật ở mức độ cao nhất, sĩ quan quân đội cấp cao nhất sẽ tiếp quản, nhậm chức hoặc đảm nhận vai trò như thống đốc quân đội hay là người đứng đầu chính phủ. Theo đó, quân đội sẽ tước hết mọi quyền lực từ nhà điều hành, lập pháp và tư pháp của chính phủ trước đó.

Thiết quân luật có thể được các chính quyền sử dụng để áp đặt cho người dân thực thi theo luật lệ của họ đặt ra. Tình huống như vậy có thể xảy ra ngay sau một cuộc đảo chính (như đảo chính tại Thái Lan vào năm 2006), hoặc xảy ra khi bị đe dọa bởi các cuộc biểu tình của nhân dân (như cuộc biểu tình ở Thiên An Môn năm 1989 tại Trung Quốc), hoặc để đàn áp phe đối lập chính trị (như tại Ba Lan năm 1981), hay để ổn định những cuộc nổi dậy (như cuộc khủng hoảng tháng 10/1970 tại Canada). Tuyên bố về thiết quân luật cũng có thể được đưa ra trong trường hợp xảy ra thiên tai lớn. Tuy nhiên, hầu hết các nước sẽ sử dụng một hình thức pháp lý khác gọi là “Tình trạng Khẩn cấp”.

Thiết quân luật cũng được áp đặt khi diễn ra các cuộc xung đột, chiến tranh và tại các khu vực đang bị chiếm đóng, nơi không có chính quyền dân sự là tiền đề tình trạng người dân bất ổn định. Điển hình của hình thức cai trị quân sự này chính là ở khoảng thời gian tái thiết sau Thế chiến thứ II tại Đức và Nhật Bản, hay việc tái thiết miền Nam sau cuộc Nội chiến Hoa Kỳ.

Thông thường, việc áp dụng thiết quân luật sẽ đi kèm với lệnh giới nghiêm, đình chỉ pháp luật dân sự, giảm các quyền về dân sự thông thường của công dân, giới hạn độ dài thời gian trong quá trình xét xử (còn được gọi là quyền bảo hộ nhân thân) và quy định ra nhiều hình phạt nghiêm khắc hơn so với luật bình thường. Đồng thời, cũng sẽ áp dụng luật quân sự mở rộng hoặc tư pháp quân sự đối với các dân thường. Công dân không tuân theo thiết quân luật có thể sẽ bị đưa ra tòa án quân sự. 

Tại nhiều quốc gia, thiết quân luật còn quy định hình phạt tử hình đối với một số loại tội phạm nhất định. Dù cho luật bình thường có không quy định tội phạm hay hình phạt đó ở trong hệ thống của pháp luật.

Thẩm quyền ra lệnh thiết quân luật tại Việt Nam

Với những thông tin bên trên chắc chắn các bạn có thể hiểu rõ lệnh thiết quân luật là gì rồi đúng không nào? Tiếp theo trong phần này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu đến thẩm quyền ra lệnh thiết quân luật ở Việt Nam.

Chủ tịch nước ra lệnh thiết quân luật khi an ninh ở một địa phương nào đó bị xâm phạm nghiêm trọng tới mức chính quyền không thể kiểm soát được. Luật Quốc phòng năm 2018 có hiệu lực từ ngày 01/01/2019 đã quy định về “Thiết quân luật” tại Điều 21 với nội dung như sau:

1. Thiết quân luật là biện pháp quản lý nhà nước đặc biệt có thời hạn do Quân đội nhân dân Việt Nam thực hiện.
2. Khi an ninh chính trị, trật tự và an toàn xã hội ở một hay một số địa phương bị xâm phạm nghiêm trọng đến mức chính quyền ở đó cũng không thể kiểm soát được tình hình. Lúc này Chủ tịch nước sẽ ra lệnh thiết quân luật tại địa phương đó theo đề nghị của chính phủ.
3. Lệnh thiết quân luật sẽ xác định cụ thể địa phương ở cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã hay đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt, biện pháp và hiệu lực thi hành. Quy định nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, tổ chức và cá nhân. Các quy tắc trật tự xã hội cần thiết ở địa phương áp dụng thiết quân luật và được công bố liên tục ở trên các phương tiện thông tin đại chúng.
4. Căn cứ vào lệnh của Chủ tịch nước về thiết quân luật, quyết định của Thủ tướng Chính phủ về việc thực hiện lệnh thiết quân luật. Bộ trưởng Bộ Quốc phòng sẽ chỉ đạo, chỉ huy đơn vị Quân đội nhân dân, Dân quân tự vệ được giao các nhiệm vụ tại địa phương để thực hiện các biện pháp thi hành lệnh thiết quân luật theo đúng quy định của pháp luật.
5. Trong thời gian thực hiện thiết quân luật, việc quản lý nhà nước tại các địa phương được giao cho đơn vị quân đội thực hiện. Người chỉ huy của đơn vị quân đội sẽ được giao quản lý địa phương và có quyền ra lệnh áp dụng các biện pháp đặc biệt theo quy định tại khoản 6 Điều này và các biện pháp cần thiết khác để thực hiện lệnh và chịu trách nhiệm về việc áp dụng các biện pháp đó. Người chỉ huy đơn vị quân đội được giao quản lý địa phương cấp tỉnh áp dụng thiết quân luật sẽ được quyền trưng mua và trưng dụng tài sản. Việc trưng mua và trưng dụng tài sản được thực hiện theo đúng quy định của Luật Trưng mua, trưng dụng tài sản.

1. Các biện pháp đặc biệt được áp dụng trong thời gian thi hành thiết quân luật bao gồm:

• Cấm hoặc hạn chế người và phương tiện đi lại; đình chỉ hoặc hạn chế các hoạt động tại nơi công cộng.
• Cấm biểu tình, đình công, bãi thị, bãi khóa và tụ tập đông người.
• Bắt giữ hoặc cưỡng chế cá nhân hoặc tổ chức có hoạt động xâm hại đến quốc phòng, an ninh; phải rời khỏi hoặc cấm đi khỏi nơi cư trú hay một khu vực nhất định.
• Huy động người, phương tiện của cơ quan, tổ chức và cá nhân.
• Quản lý đặc biệt đối với các loại vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ, chất độc, chất cháy và chất phóng xạ. Kiểm soát chặt chẽ các cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, phương tiện thông tin, hoạt động báo chí, cơ sở in, xuất bản, sao chụp, việc thu thập và sử dụng thông tin.

1. Mọi hoạt động tại địa phương áp dụng thiết quân luật phải tuân thủ theo lệnh thiết quân luật và các biện pháp đặc biệt.
2. Việc xét xử tội phạm ở địa phương trong thời gian thi hành lệnh thiết quân luật sẽ theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự.
3. Khi tình hình an ninh chính trị, trật tự và an toàn xã hội ở địa phương thiết quân luật đã ổn định thì Chủ tịch nước sẽ ra lệnh bãi bỏ lệnh thiết quân luật theo đề nghị của Chính phủ.
4.  Chính phủ quy định nhiệm vụ, quyền hạn của người chỉ huy đơn vị quân đội, cơ quan, tổ chức và địa phương liên quan khi thi hành lệnh thiết quân luật hoặc lệnh bãi bỏ thiết quân luật.

Có thể bạn quan tâm:

• Quân đội là gì? Tất tần tật thông tin quân đội mà bạn cần biết
• Quốc hội là gì? Nhiệm vụ và vai trò đối với đất nước như thế nào?

Bên trên là những thông tin chúng tôi chia sẻ cho các bạn về các thông tin chi tiết về thiết quân luật. Hy vọng bài viết giúp các bạn hiểu rõ thiết quân luật là gì? Tình huống áp dụng và thẩm quyền ra lệnh thiết quân luật tại Việt Nam. Nếu có thắc mắc gì về nội dung bài viết, các bạn hãy bình luận bên dưới bài viết để trao đổi tìm ra câu trả lời ưng ý nhất.